Odnawialne źródła energii w Polsce – pojęcia, ustawa, rodzaje
Zielona energia to co najmniej od dekady temat „chodliwy”. Niemniej odnawialne źródła energii wciąż budzą wiele wątpliwości, zarówno w zakresie ich specyfiki, jak i obowiązujących przepisów prawa. Postanowiliśmy zatem przybliżyć najważniejsze pojęcia z tej dziedziny i krótko omówić aktualną sytuację zielonej energii w kraju. Jeśli zadajesz sobie pytania o OZE – co to jest, jakie ma znaczenie w Polsce, jak ważne jest w Europie i jaka czeka je przyszłość, przeczytaj nasz tekst.
Zielona energia – co to takiego?
Zielona energia to energia elektryczna powstająca ze źródeł odnawialnych w procesie generującym minimalne ilości zanieczyszczeń i dwutlenku węgla. Termin odnosi się do energii elektrycznej, której wykorzystywanie jest ekologiczne, co oznacza brak negatywnego wpływu na środowisko, a tym samym zahamowanie procesu globalnego ocieplenia oraz mniejsze stężenie cząsteczek szkodliwych, i dla planety i dla człowieka w powietrzu.
Odnawialne źródła energii – rodzaje zielonej energii w Polsce
- promienie słoneczne,
- wiatr,
- woda,
- ciepło gruntowe,
- biomasa,
- biogaz.
Udział OZE w Polsce
Choć udział OZE w Polsce z roku na rok rośnie, wciąż jest dużo niższy niż wskazują cele energetyczne wyznaczane przez Unię Europejską, której celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej lub przynajmniej 90% udziału odnawialnych źródeł energii w europejskim miksie energetycznym do 2050 roku. Według danych Eurostatu na koniec 2021 roku było to 37,5%, co oznacza wynik niższy niż oczekiwany. Niemniej udział OZE w polskim miksie energetycznym w tym samym czasie wynosił zaledwie 17,2%, co plasuje nasz kraj na szarym końcu europejskiego rankingu.
Z danych na koniec roku 2022 wynika, że w Polsce aż 54% zielonej energii to fotowoltaika. Moc instalacji solarnych to niemal 12 GW, wobec niespełna 8 GW elektrowni wiatrowych odpowiadających za 36% wytwarzanej w kraju energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Kolejne miejsca zajmują: woda, biomasa i biogaz, jednak żadne z tych źródeł energii nie stanowi więcej niż 5% wytwarzanej w Polsce zielonej energii.
Udział OZE w Polsce jest niewielki, jednak trzeba wziąć pod uwagę niski poziom, z którego startowaliśmy. Choć wciąż głównym źródłem energii w Polsce jest węgiel, branża OZE rozwija się w kraju dynamicznie. Jeśli chodzi o źródła, dzięki którym rozwija się zielona energia rozwija się najszybciej, fotowoltaika jest liderem. W 2022 roku moc zamontowanych w kraju instalacji była o 100% większa niż rok wcześniej i o ponad 400% większa niż przed trzema laty. Natomiast 17% udziału OZE w Polsce robi nieco lepsze wrażenie wobec zaledwie 7% jeszcze w 2010 roku.
Ustawa o OZE, czyli regulacje prawne w zakresie odnawialnych źródeł energii
Wszystkie kwestie związane z zieloną energią w Polsce reguluje Ustawa o OZE z dnia 20 lutego 2015 roku. Prace nad kształtem dokumentu trwały wiele lat, mimo to nie uniknięto błędów. Poza tym branża OZE stale się rozwija i zmienia. Te dwa czynniki sprawiają, że przepisy dotyczące energii odnawialnej wymagają regularnych nowelizacji, dlatego ta ustawa była uaktualniana już kilkukrotnie.
Ustawa o OZE odpowiada na podstawowe pytanie: co to OZE. Wyjaśnia też m.in., jakie rodzaje źródeł odnawialnych znajdują się/są dostępne w naszym kraju, określa zasady wytwarzania zielonej energii, a także wskazuje narzędzia i mechanizmy wspierające OZE.
Ograniczenia dla zielonej energii w Polsce
Dnia 1 kwietnia 2022 roku zaczęła obowiązywać nowelizacja Ustawy o OZE. Najważniejszą zmianą wprowadzoną w dokumencie była zmiana w systemie rozliczeń prosumentów z siecią energetyczną. Dotychczasowy system upustów net-metering został zastąpiony przez net-billing. Przed wprowadzeniem nowelizacji obowiązywało prawo umożliwiające darmowy i bezgotówkowy odbiór nawet 80% nadwyżki energetycznej odprowadzonej do sieci. Natomiast net-billing oznacza konieczność rozliczania się z siecią według aktualnych stawek rynkowych na Towarowej Giełdzie Energii.
W zakresie przepisów OZE w Polsce jest też mocno ograniczane przez tzw. ustawę wiatrakową z 2016 roku. Wprowadziła ona zasadę 10 H, zgodnie z którą odległość wiatraków od zabudowań musi wynosić co najmniej 10-krotność długości turbiny wraz z łopatą. W rzeczywistości znacząco ogranicza to możliwości rozwoju elektrowni wiatrowych, ponieważ zabudowa w kraju jest gęsta i niewiele wskazuje na to, by miało się to zmienić.
OZE w Polsce wciąż się rozwija
Choć istnieją pewne czynniki hamujące rozwój energii odnawialnej w Polsce, nie wydają się na tyle mocne, aby mogły realnie zatrzymać wzrost udziału OZE w miksie energetycznym naszego kraju. Wskazane wyżej problemy można łatwo rozwiązać. Poniżej podpowiadamy, ja można wpłynąć na ograniczenia rozwoju energii odnawialnej w Polsce:
- net-billing – choć zielona energia z fotowoltaiki stała się mniej opłacalna w przypadku podłączenia instalacji do sieci, wystarczy zamontować magazyn energii, aby zyskać jeszcze więcej niż przy rozliczaniu się starą metodą net-metering,
- zasada 10 H – zmiana prawa w zakresie stawiania wiatraków jest nieunikniona, a intensywne prace nad nią trwają. Poza tym wciąż możliwe jest zagospodarowanie wolnej przestrzeni na morzu i na wybrzeżu. Aktualnie na różnych etapach realizacji znajduje się już kilka takich projektów.
Zielona energia w Polsce kiedyś i dziś
Dzisiaj już coraz rzadziej słychać pytanie: zielona energia – co to? Zastąpiły je pytania o sposoby wdrażania możliwości produkcji zielonej energii i ograniczanie wykorzystywania paliw kopalnych. To konsekwencja wzrostu świadomości społecznej w kwestii zagrożenia spowodowanego dużą emisją spalin i korzyści, które przynosi korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Wydaje się zatem, że dalszy rozwój OZE, również w Polsce, jest nieunikniony.
Warto też mieć na uwadze, że wiele wskazuje na dalszy wzrost cen prądu z sieci. Jednocześnie koszty wytwarzania zielonej energii są obniżane przez wiele programów wsparcia, które są stale rozbudowywane. Już końcem roku 2022 podniesiono maksymalną kwotę dofinansowania fotowoltaiki w ramach priorytetowego programu Mój Prąd. Poza tym najnowsza edycja programu przewiduje dofinansowanie również na osprzęt dodatkowy taki jak magazyny energii, inteligentne systemy zarządzania energią czy pompy ciepła. Jednocześnie kontynuowane są inne programy, w tym Czyste Powietrze – projekt umożliwiający uzyskanie kilkudziesięciu tysięcy złotych dopłaty do modernizacji energetycznej budynku, w tym nie tylko wymianę źródeł ciepła, ale też przebudowę obiektu tak, by ograniczyć straty ciepła.
Odnawialne źródła energii to dzisiaj temat bardzo ważny, zarówno ze względu na dobro planety i ludzi, jak i korzyści ekonomicznych. Ostatnie kilkanaście lat to wzrost znaczenia zielonej energii i udziału OZE zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. Niemniej wiele pozostaje jeszcze do zrobienia. Zważając na realne potrzeby społeczne, a także trendy w kraju, na kontynencie i na całym świecie, możemy spodziewać się dalszego, być może jeszcze szybszego rozwoju OZE.